انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز یک انحنای غیرطبیعی ستون فقرات است که معمولا از پهلو به پهلو (به شکل C یا S) ایجاد می‌شود. این بیماری روی شکل و نحوه استادن یا راه‌رفتن تاثیر می‌گذارد و در برخی موارد، اگر درمان نشود، مشکلات جسمانی جدی‌تری ایجاد می‌کند. از این رو در این مقاله به صورت کامل به انواع اسکولیوز، علل ایجاد، علائم، روش‌های تشخیص و درمان اسکولیوز خواهیم پرداخت.
اسکولیوز چیست؟
اسکولیوز یک انحنای غیرطبیعی ستون فقرات است که می‌تواند در هر سنی به وجود آید. این بیماری به دو شکل اصلی مشاهده می‌شود: اسکولیوز ایدیوپاتیک که علت آن ناشناخته است و اسکولیوز مادرزادی که به دلیل ناهنجاری‌های ژنتیکی یا رشد غیرطبیعی مهره‌ها ایجاد می‌شود. علاوه بر این، اسکولیوز عصبی عضلانی نیز ممکن است به دلیل مشکلات اعصاب یا عضلات، مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی، به وجود آید که در ادامه بیشتر بررسی خواهیم کرد.
انواع انحراف ستون فقرات
انحراف ستون فقرات انواع مختلفی دارد که هر کدام به دلایل خاصی ایجاد می‌شود:
- اسکولیوز ایدیوپاتیک: این نوع شایع‌ترین نوع اسکولیوز است که اغلب در سنین نوجوانی ایجاد می‌شود. علت آن ناشناخته است، اما تحقیقات نشان می‌دهند که می‌تواند جنبه ارثی داشته باشد.
- اسکولیوز مادرزادی: این نوع به دلیل ناهنجاری‌های مادرزادی ستون فقرات رخ می‌دهد و معمولا در دوران نوزادی یا کودکی توسط پزشک تشخیص داده می‌شود.
- اسکولیوز عصبی عضلانی: این نوع انحراف به دلیل مشکلات عصبی یا عضلانی است و در کنار بیماری‌هایی مانند فلج مغزی یا اسپینا بیفیدا رخ می‌دهد.
شایع‌ترین علائم اسکولیوز
بیشتر افراد مبتلا به اسکولیوز علائم خاصی ندارند و این بیماری ممکن است در مراحل اولیه بدون درد یا مشکل جدی باشد. با این حال در برخی موارد علائم زیر نمایان می‌شود:
۱. شانه‌ها یا تیغه‌های شانه‌ای که در یک سطح نیستند.
یکی از علائم شایع اسکولیوز، ناهماهنگ بودن شانه‌هاست؛ یعنی یکی از شانه‌ها بالاتر از دیگری قرار می‌گیرد. این مشکل به دلیل انحراف ستون فقرات ایجاد می‌شود که یکی از تیغه‌های شانه برجسته‌تر است. به این ترتیب، بدن به نظر غیرمتقارن می‌آید.
۲. انحراف سر از مرکز بدن
در افراد مبتلا به اسکولیوز، ممکن است سر به سمت یک طرف بدن متمایل شود. این انحراف در واقع نتیجه انحراف ستون فقرات است که باعث می‌شود سر از مرکز بدن فاصله بگیرد. این حالت باعث ایجاد احساس نامتعادلی یا ناهماهنگی در وضعیت بدن می‌شود.
۳. انحراف ستون فقرات و ناهمواری در کمر
یکی از نشانه‌های اصلی اسکولیوز، انحراف ستون فقرات است. ستون فقرات در حالت طبیعی باید به طور مستقیم باشد، اما در افراد مبتلا به اسکولیوز، این ستون به سمت چپ یا راست منحرف می‌شود. این انحراف باعث می‌شود تا نواحی خاصی از کمر ناهموار به نظر برسد. همچنین ممکن است یک طرف کمر برجسته‌تر از طرف دیگر باشد. این ناهمواری معمولا قابل مشاهده است و می‌تواند در هنگام نشستن یا ایستادن قابل تشخیص باشد.
۴. کوتاهی قد
در برخی موارد شدیدتر اسکولیوز، ممکن است فرد احساس کند که قدش کوتاه شده است. این کاهش در قد به دلیل انحراف و خمیدگی ستون فقرات است که باعث فشرده شدن و کاهش فضای بین مهره‌ها می‌شود. به‌طور کلی این کاهش قد در اثر انحراف ستون فقرات رخ می‌دهد و ظاهر بدن را تغییر می‌دهد.
۵. درد کمر یا ضعف عضلانی
درد در ناحیه کمر و ضعف عضلات یکی دیگر از علائم اسکولیوز است. انحراف ستون فقرات می‌تواند فشار زیادی به عضلات و مفاصل وارد کند که همین موضوع باعث درد کمر می‌شود. این درد هنگام ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت بیشتر احساس می‌شود.
۶. تغییر در بافت پوست در امتداد ستون فقرات (مانند گودی یا لکه‌های رنگی)
در برخی موارد، افراد مبتلا به اسکولیوز تغییراتی در بافت پوست خود مشاهده می‌کنند. این تغییرات شامل گودی‌هایی در طول ستون فقرات یا لکه‌های رنگی روی پوست است. این علائم نشان‌دهنده تغییر در ساختار استخوانی یا بافت‌های زیر پوست است.
عوامل خطر و علت اسکولیوز
علت دقیق اسکولیوز در بسیاری از موارد مشخص نیست، اما می‌توان چند عامل را به عنوان عوامل خطر شناسایی کرد:
- ژنتیک: اگر در خانواده شما کسی مبتلا به اسکولیوز باشد، احتمال ابتلای شما نیز افزایش می‌یابد.
- اختلالات عضلانی و عصبی: بیماری‌هایی مانند فلج مغزی، اسپینا بیفیدا و دیستروفی عضلانی عوامل تاثیرگذار در ایجاد اسکولیوز است.
- آسیب‌های ستون فقرات: آسیب‌های مستقیم به ستون فقرات می‌تواند موجب انحراف آن شود.
درمان و روش‌های اصلاحی انحراف ستون فقرات
برای درمان و اصلاح ستون فقرات دو روش کلی وجود دارد؛ درمان غیرجراحی و درمان با عمل‌حراجی. اگر شدت اسکولیوز کم باشد می‌توان با روش‌های غیر از حراجی آن را اصلاح کرد، در غیر این صورت نیاز به عمل جراحی است که توسط پزشک متخصص تشخیص داده می‌شود. این دو روش شامل:
۱. درمان‌های غیرجراحی
در مواردی که انحنای ستون فقرات کم باشد یا علائم زیادی ایجاد نکند، نیازی به جراحی نیست. چند روش درمانی غیرجراحی برای درمان اسکولیوز شامل:
- استفاده از بریس: برای کسانی که هنوز در حال رشد هستند و انحنای ستون فقرات آنها در حال افزایش است، پزشک استفاده از بریس را توصیه می‌کند. بریس ستون فقرات را در وضعیت مناسب قرار می‌دهد و از بدتر شدن انحنا جلوگیری می‌کند.
- فیزیوتراپی: با تقویت عضلات پشت و شکم می‌توان انحراف ستون فقرات را تا حد زیادی اصلاح کرد. همچنین فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود وضعیت بدن و انعطاف‌پذیری کمک کند.
- داروهای ضد درد: اگر اسکولیوز موجب درد در ناحیه کمر شود، پزشک داروهای داروهای مسکن یا ضدالتهاب را تجویز می‌کند.
- معاینه منظم: در موارد خفیف پزشک توصیه می‌کند که هر چند ماه یکبار به مطب مراجعه کنید تا وضعیت ستون فقرات بررسی شود.
۲. درمان جراحی
اگر اسکولیوز شدید باشد و با درمان‌های غیرجراحی بهبود پیدا نکند، تنها گزینه درمان حراجی است. جراحی هنگامی تجویز می‌شود که انحنای ستون فقرات به حدی رسیده باشد که دچار مشکلات جدی مانند درد مزمن یا فشار روی اعصاب شود. در جراحی معمولا از دو روش استفاده می‌شود:
- همجوشی ستون فقرات: در این روش، پزشک مهره‌های ستون فقرات را به هم می‌چسباند تا دیگر حرکت نکنند. این عمل از انحنای بیشتر ستون فقرات جلوگیری می‌کند.
- استفاده از میله‌های فلزی: در این روش، میله‌های فلزی به ستون فقرات متصل می‌شوند تا انحنای آن ثابت بماند و از بدتر شدن آن جلوگیری شود.
سخن آخر
اگر علائمی از انحراف ستون فقرات را مشاهده کردید، فورا به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک ابتدا تشخیص می‌دهد که آیا دچار این مشکل شده‌اید یا خیر. سپس با توجه به شدت بیماری، بهترین نوع درمان را پیشنهاد می‌کند.
