حتما نام دیسک کمر زیاد به گوشتان خوده است. این مشکل با درد شدید ایجاد می‌شود و می‌تواند انجام کارهای روزمره‌ را سخت کند. دلیل بیشتر کسانی که به دیسک کمر مبتلا می‌شوند، نشستن‌های طولانی، فشار زیاد به کمر یا حرکات اشتباه است. در این مقاله با هم بررسی می‌کنیم که دیسک کمر چه علائمی دارد، چرا به وجود می‌آید و چگونه می‌توان از آن پیشگیری یا آن را درمان کرد.

دیسک کمر چگونه اتفاق می‌افتد؟

ستون فقرات ما از 33 مهره تشکیل شده که بین هر مهره دیسک‌هایی وجود دارد. قسمت کمر ما 5 بخش استخوانی ستون فقرات را تشکیل می‌دهد که بیماری دیسک کمر در این ناحیه رخ می‌دهد. وظیفه این دیسک‌ها جذب شوک‌های وارد شده به بدن و ایجاد انعطاف و حرکت برای ستون فقرات است. هر دیسک از دو قسمت تشکیل شده است: قسمت خارجی آن به نام “آنولوس فیبروزوس” و قسمت داخلی که نرم‌تر است و به نام “هسته پالپوزوس” شناخته می‌شود. در صورت فشار زیاد به دیسک، ممکن است هسته پالپوزوس به بیرون فشار وارد کرده و از دیسک خارج شود، این وضعیت به عنوان دیسک کمر یا فتق دیسک شناخته می‌شود.

علائم دیسک کمر

علائم دیسک کمر به شدت آسیب بستگی دارد، اما معمولا به شکل زیر ظاهر می‌شوند:

· درد کمر

یکی از اولین و شایع‌ترین علائم دیسک کمر، درد در ناحیه پایین کمر است. این درد با توجه به شدت بیماری میتواند یک احساس ناخوشایند خفیف باشد یا با دردی شدید و غیرقابل تحمل همراه شود. معمولا این درد هنگام نشستن طولانی‌مدت، خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین بدتر می‌شود. در برخی افراد، درد ممکن است با استراحت کاهش یابد، اما در موارد شدیدتر، حتی در حالت استراحت نیز وجود دارد.

· درد تابش‌دار (سیاتیک)

اگر دیسک بیرون‌زده بر روی عصب سیاتیک فشار وارد کند، درد ممکن است از کمر به سمت پاها انتقال یابد. این درد معمولا از پشت ران شروع شده و تا ساق پا و حتی انگشتان پا ادامه می‌یابد. درد سیاتیک به شکل سوزش، تیر کشیدن یا احساس برق‌گرفتگی است. در برخی موارد، این درد در یک سمت بدن احساس می‌شود و ممکن است در طول روز شدت و ضعف داشته باشد.

· بی‌حسی و ضعف عضلانی

وقتی که دیسک بیرون‌زده به اعصاب فشار زیادی وارد کند، ممکن است باعث بی‌حسی یا کاهش حس در قسمت‌هایی از پا مانند ران، ساق یا کف پا شود. در موارد شدیدتر، ضعف عضلانی رخ می‌دهد و فرد را در راه رفتن دچار مشکل کند یا باعث می‌شود، پا هنگام حرکت ثبات کمتری داشته باشد.

· اختلالات حرکتی

فشار مداوم به اعصاب باعث کاهش دامنه حرکتی کمر و پاها می‌شود. افراد مبتلا به دیسک کمر ممکن است هنگام خم شدن، چرخیدن یا ایستادن برای مدت طولانی احساس سختی و سفتی کنند. این اختلالات حرکتی در صورتی که درمان نشوند، فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن، بلند شدن از روی صندلی یا حتی پوشیدن کفش را دشوار می‌کنند.

تشخیص دیسک کمر

تشخیص دیسک کمر از طریق معاینه بالینی توسط پزشک انجام می‌شود. پزشک از شما میخواهد تا برخی حرکات خاص را انجام دهید تا میزان درد و محدودیت حرکتی را ارزیابی کند. علاوه بر معاینه، پزشک برای تشخیص از روش‌های تصویربرداری مانند موارد زیر استفاده می‌کند:

• رادیوگرافی (X-ray): برای بررسی تغییرات استخوانی و ناهنجاری‌های ستون فقرات استفاده می‌شود.
• ام آر آی (MRI): یکی از بهترین روش‌ها برای تشخیص فتق دیسک است. این روش تصویری دقیق از دیسک‌ها و اعصاب ایجاد می‌کند.
• سی تی اسکن (CT scan): در صورتی که ام آر آی امکان‌پذیر نباشد، سی تی اسکن به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت دیسک و اعصاب را بررسی کند.

روش‌های درمان دیسک کمر

برای درمان دیسک کمر دو راه اصلی موجود دارد: 1. درمان های غیرجراحی 2. درمان های جراحی. اینکه کدام روش بهتر است به شرایط هر فرد بستگی دارد و پزشک تشخیص می‌دهد که آیا نیازی به عمل جراحی است یا خیر. اما به طور کلی بیشتر افراد با روش‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند، اما در برخی موارد شدیدتر، عمل جراحی تنها راه درمان دیسک کمر است. برای اینکه بیشتر با هر دو روش آشنا شوید، در ادامه این دو روش‌ها را کامل بررسی می‌کنیم:

۱. درمان‌های غیرجراحی

درمان غیر جراحی به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شود از جمله این روش‌ها شامل:

· استراحت و تغییر سبک زندگی

در مراحل اولیه دیسک کمر، استراحت کردن بهترین کار برای کاهش درد و التهاب است. اما استراحت طولانی‌مدت هم توصیه نمی‌شود؛ زیرا ممکن است باعث ضعف عضلات شود. بهتر است فعالیت‌های سنگین را کاهش دهید، اما حرکات ملایم مانند پیاده‌روی سبک را در طور روز داشته باشید. همچنین تغییرات در سبک زندگی، مانند اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن، استفاده از تشک مناسب و پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین، نقش مهمی در بهبود این مشکل دارد.

همچنین با مشورت متخصص و پزشکتان حرکات کششی و اصلاحی را برنامه خود اضافه کنید. اگر شغل شما طوری است که نیاز به نشستن طولانی دارد، بهتر است هر ۳۰ تا ۴۵ دقیقه یک‌بار بلند شوید و کمی حرکت کنید.

· داروهای ضد درد و ضد التهاب

برای کاهش درد و التهاب ناشی از دیسک کمر، پزشک معمولا داروهای مسکن و ضدالتهاب تجویز می‌کند. داروهایی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک التهاب را کاهش داده و باعث تسکین درد می‌شوند. در مواردی که درد شدید باشد، امکان دارد پزشک داروهای قوی‌تری مانند کورتیکواستروئیدها را توصیه کند.

همچنین داروهای شل‌کننده عضلانی برای کاهش اسپاسم‌های عضلانی که در اثر دیسک کمر ایجاد می‌شود، موثر است. البته، مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک باشد؛ زیرا مصرف بی‌رویه و خودسرانه عوارض جانبی زیادی ایجاد می‌کند.

· فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی

فیزیوتراپی یکی از موثرترین روش‌های درمان دیسک کمر است که به کاهش درد و افزایش انعطاف‌پذیری بدن کمک می‌کند. متخصص فیزیوتراپی تمرینات خاصی را برای تقویت عضلات کمر و شکم تجویز می‌کند. با تقویت عضلات میان‌تنه مانند شکم و فیله‌کمر، فشار کمتری به ستون مهره وارد می‌شود. تمرینات کششی، ماساژ درمانی و استفاده از تکنیک‌هایی مانند گرما و سرما درمانی نیز می‌توانند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کنند.

· تزریق استروئید و سایر روش‌های درمانی غیرجراحی

در مواردی که درد شدید باشد و با روش‌های دیگر کنترل نشود، پزشک تزریق استروئید را پیشنهاد می‌دهد. این تزریق معمولا در نزدیکی ناحیه عصبی آسیب‌دیده انجام می‌شود و به کاهش التهاب و درد کمک می‌کند. این روش درمانی چند هفته تا چند ماه درد را کاهش می‌دهد.

۲. جراحی دیسک کمر (در موارد شدید)

اگر درمان‌های غیرجراحی نتوانند علائم را بهبود دهند و فرد همچنان با درد شدید یا ضعف عضلانی مواجه باشد، جراحی گزینه نهایی است. عمل جراحی دیسک کمر انواع مختلفی دارد:

· دیسککتومی کمر

رایج‌ترین نوع جراحی دیسک کمر، دیسککتومی است که در آن بخش آسیب‌دیده دیسک برداشته می‌شود تا فشار از روی عصب برداشته شود. این عمل معمولا کم‌تهاجمی است و دوره نقاهت کوتاه‌تری نسبت به روش‌های سنتی دارد.

· لامینوتومی کمری یا لامینکتومی

در این روش‌ها، جراح بخشی از استخوان‌هایی که در اطراف نخاع هستند (به نام لامینا) را برمی‌دارد. در لامینوتومی، فقط قسمت کوچکی از لامینا برداشته می‌شود، اما در لامینکتومی، کل لامینا و برخی مواد اضافی که باعث فشار بر نخاع یا عصب‌ها می‌شود، برداشته می‌شود. این عمل فضا را در کانال نخاعی افزایش می‌دهد تا فشار کاهش یابد.

 فورامینوتومی یا فورامینکتومی

در این روش‌ها، جراح مقداری از استخوان‌های اطراف ریشه‌های عصبی را برمی‌دارد تا فضای بیشتری برای خروج عصب‌ها از نخاع فراهم کند. در فورامینکتومی، مقدار بیشتری از استخوان برداشته می‌شود.

· کورپکتومی کمر

در این جراحی، جراح بدن مهره (قسمت جلویی مهره) و دیسک آن را برای کاهش فشار روی نخاع برداشته و در برخی موارد، مهره‌ها را به هم متصل می‌کند تا ثابت بمانند.

· جراحی تعویض دیسک کمر

در این جراحی، دیسک کمر بیمار برداشته شده و با یک دیسک مصنوعی جایگزین می‌شود. این عمل معمولاً برای درمان دیسک‌هایی که تحلیل رفته‌اند انجام می‌شود.

· همجوشی ستون فقرات کمری

در این جراحی، دو یا چند مهره کمری به طور دائمی به هم متصل می‌شوند تا حرکت بین آن‌ها متوقف شود. این کار به جلوگیری از درد و مشکلات حرکتی کمک می‌کند.

· تحریک الکتریکی عملکردی برای آسیب نخاعی

در این روش از تکانه‌های الکتریکی کوچک برای تحریک عضلات و اعصاب خاص استفاده می‌شود تا حرکت‌های پایین تنه که به دلیل آسیب نخاعی تحت تاثیر قرار گرفته‌اند، بازیابی شود.

اگرچه جراحی باعث بهبود درد می‌شود، اما همیشه آخرین گزینه است؛ زیرا مانند هر عمل جراحی، خطرات و عوارضی مانند عفونت، آسیب عصبی یا محدودیت حرکتی دارد. به همین دلیل، تصمیم‌گیری برای جراحی باید با دقت و پس از مشورت با پزشک متخصص انجام شود.

سخن آخر

با شناسایی علائم اولیه و مراجعه به پزشک، می‌توان از تشدید دیسک کمر جلوگیری کرد. درمان‌های غیرجراحی مانند استراحت، استفاده از داروها و فیزیوتراپی اولین اقدامات درمان دیسک کمر است، اما در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به جراحی باشد. یادتان باشد که علت و درمان دیسک کمر توسط پزشک مشخص می‌شود و بیماری موظف است تا تمامی دستورات پزشک را رعایت کند.