عوامل ابتلا به آرتروز زانو

•  پا به سن گذاشتن
•  چاقی
•  استعداد ژنتیکی
•  آسیب دیدن مفصل زانو
•  ورزش نکردن/ سبک زندگی بی‌تحرک
•  ضعف عضلانی، عضله‌های چهارسر ضعیف (عضله‌های کشاله ران که به زانو متصل می‌شوند).
•  استفاده بیش از اندازه طولانی مدت از زانو

تحمیل کردن وزن فراوان بر زانو (انجام مکرر حرکت‌هایی چون سرپا ایستادن، نشستن به صورت دو یا چهار زانو ، زانو زدن همراه با بلند کردن اشیاء سنگین یا فعالیت‌های پر برخوردی مانند ورزش‌های فوتبال، پرشی و دویدن سریع یا آهسته).

• انحراف پا یا زانو
• کفش نامناسب (پاشنه بلند)
• علت ایدیوپاتیک یا ناشناخته
• آسیب دیدگی زانو

یکی از رایج ترین دلایل آرتروز زانو است، اما موارد دیگری هم مانند بیماری‌های زانو باعث از بین رفتن غضروف و ناراحتی مفصل می‌شود.

علل شایع زانو درد در افراد جوان‌تر عبارتند از:

• استفاده بیش از حد از زانو و آسیب دیدگی
• عفونت (به عنوان مثال استئومیلیت، بورسیت سپتیک)
• بیماری‌های خاص دیگر

چه کسانی برای عمل جراحی تعويض مفصل زانو مناسب نیستند؟

در ٥ مورد خاص بیمار به طور قطع نباید عمل جراحی تعويض مفصل زانو انجام دهد:
١. وجود عفونت در اطراف زانو
٢. عدم وجود عضلات راست کننده‌ی زانو که به خوبی فعال باشند
٣. بیماری‌های عروقی شدید در اندام‌ها
٤. ضعف شدید عضلات اندام‌ها بخصوص وقتی موقع ایستادن زانو به عقب برود
٥. قفل بودن کامل و بدون درد قديمى در زانو(آرتروز)
كه بيمار با وضع موجود كنار آمده و زندگى خوبى دارد.

در مواردی میتوان عمل جراحی را انجام داد ولی با پذیرش ریسک بالا‌تر مثل:
چاقی بیش از حد، وجود مشکلات پوستی شدید در اطراف محل عمل، بیماری‌های نوروپاتی مفصل ، بیماری‌های داخلی بسیار شدید که بیهوشی را سخت می‌کند ، بيمارى قلبى يا ريوى و كليوى شديد، عفونت درمان شده اطراف زانو ، ديابت .

درمان‌های آرتروز در مراحل اولیه شامل چه اقداماتی است؟

• کم‌کردن وزن
• داروهای ضد درد و التهاب
• فیزیوتراپی
• استفاده از عصا و واکر
• تزریق کورتون موضعی داخل زانو
• تزریقات داروهای موضعی از مواد تشکیل دهنده‌ی غضروف مثل ترکیبات هیالورونیک اسید
• استفاده از روشهایی مثلPRP

امروزه روش‌های جدیدی مثل کشت غضروف و سلول‌های مزانشیمی در دست تحقیق و بررسی هستند که فعلا کاربردی نیستند و نتایج دراز مدت آنها مشخص نمی‌باشد و این موارد بیشتر برای ضایعات محدود و ضربه‌ای (نه تحلیلی و تخریبی) مناسب خواهند بود.
در مواردی که تخریب وسیع و آرتروز پیشرفته است ، ممکن است یکی از انواع عمل جراحی لازم گردد.
یکی از اعمال جراحی موفق در موارد پیشرفته تعویض مفصل زانو میباشد.
تعویض مفصل زانو
‏Total knee Replacement (TKR)
شامل حذف غضروف‌ها و بافت‌های آسیب دیده از انتهای استخوان ران ، بالای استخوان درشت نی و کشکک و جایگزین کردن آنها با پروتز زانو است که از فلزات و پلاستیک مخصوص ساخته شده است.

چه چیز بخوریم تا آرتروز نگیریم؟

«یکی از سوالات رایج بیماران است که چه چیز بخوریم تا آرتروز نگیریم؟»

آرتروز یک بیماری مستقیماً وابسته به تغذیه نیست و هیچ ماده غذایی وجود ندارد که بتواند جلوی بروز آرتروز را بگیرد و تبلیغات گسترده برای مصرف مواد غذایی خاص و حتی داروهای خاص ضدآرتروز منشا علمی ندارند.

هر چند بعضی مواد غذایی مثل زردچوبه ، زنجبیل، عصاره گیاه پنجه شیطان، آووکادو، سنجد، برخی داروهای گیاهی یا کلاسیک نقش ضد التهابی و ضد درد دارند و داروهایی مثل ام‌اس‌ام(متیل سولفونیل متان) ، گلوکوزآمین، کوندروئتین، هیالورونیک اسید و کلاژن ها ، در حد تئوری به کاهش درد و پیشگیری از توسعه و نیز ترمیم موارد خفیف کمک می‌کنند اما کماکان می‌توان گفت که آرتروز را فعلا هیچ غذا و دارویی نمی‌تواند از بین ببرد.

با توجه به این نکته که «چاقی یکی از عوامل مستعدکننده ابتلا به آرتروز زانو است»، این سوال که «چه چیز نخوریم تا آرتروز نگیریم؟» سوال دقیق تر و بهتری می‌تواند باشد.

نقش مصرف بی‌رویه‌ی مواد قندی و چربی در بروز و تشدید چاقی غیر قابل انکار است و رژیم غذایی که به محدود کردن این مواد معطوف باشد می‌تواند در کنترل چاقی، وزن و کاهش فشار مکانیکال وارده به مفاصل و جلوگیری از بروز یا تشدید آرتروز موثر باشد .

به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که مصرف کمتر شیرینی‌جات، نوشابه، نان، برنج و مواد غذایی پرچرب و سرخ کردنی با تعدیل وزن و پیشگیری از چاقی می‌تواند جزو توصیه‌های پزشک برای پیشگیری و کنترل آرتروز باشد.

چرا بعد از جراحی تعویض مفصل در مقایسه با دیگران من دیرتر و یا کمتر بهبود یافته‌ام؟

بعد از جراحی تعویض مفصل بعضی بیماران خیلی سریع‌تر و بهتر راه می‌افتند و این مسئله وقتی توسط دیگر بیماران مشاهده می‌شود این سؤال را پیش می‌آورد :

«با اینکه همان جراح مرا عمل کرده و همان جراحی تعویض مفصل را روی من انجام داده اند، پس چرا من درمقایسه با دیگران، دیرتر یا کمتر بهبود یافته‌ام؟»

در پاسخ به این عزیزان باید گفت که در نتایج درمان تعویض مفصل چندین عامل دخیل‌اند که یکی از آن‌ها عبارت است از :

«مهارت و کار جراح»

اما باید این را در نظر گرفت که جراح همان جراحی تعویض مفصل را با همان کیفیت انجام می‌دهد اما عوامل متعددی وجود دارند که بعضا‌ً دست جراح نیست و نتایج متفاوتی را پیش می‌آورد ، که مهمترین آن‌ها شامل موارد زیر و عبارت است از :

«مراقبت‌های بعد از عمل بیمار»

• استفاده صحیح از زانو‌بند، واکر و چوب زیر بغل
• مراقبت از صدمه و آسیب ندیدن بعد از عمل
• رسیدگی به زخم جراحی
• مصرف صحیح داروهای ضد انعقادی، ضد درد، ضد التهاب و آنتی‌بیوتیک
• اجرای دستورات پزشک معالج در شروع فعالیت‌های مختلف مثل راه رفتن ، توالت رفتن ، رانندگی، دویدن، بالا و پایین رفتن از پله، پستی و بلندی‌ها، ارتباط جنسی، شروع به کار و فعالیت‌های شخصی یا شغلی سبک و سنگین، نحوه عبادت و نماز
• انجام فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی

به غير از «مهارت جراح» و «مراقبت‌هاى بعد از عمل» ، در جراحی تعویض مفصل موارد دیگری نیز وجود دارند که باید مورد توجه باشند و شامل عوامل دیگر هستند و با عنوان زیر دسته بندی می‌شوند :

«عوامل دیگر»

• مشکلاتی خاص و غير مترقبه که حین یا بعد از هر عمل تعویض مفصل در بیماران مجزا به طور متفاوت در هر عمل جراحی پیش می‌آید
• خواست و اراده بیمار برای بهبودی
• همکاری خود بیمار
• وضعیت روحی بیمار، افسرده و یا شاد بودن او
• انتظارات منطقی و غیر منطقی بیمار
• میزان آستانه درد بیمار
• نیاز عاطفی به محبت بیشتر و جلب توجه در برخی از بیماران
• نیاز به اظهار عدم بهبودی برای استفاده بیشتر از حمایت‌های اجتماعی و هزینه خواهی از بیمه‌ها
• فرار از کار و مسئوليت به مدت بیش از حد معمول
• امکانات رفاهی، رسیدگی و پرستاری در منزل
• تغذیه بیمار قبل و بعد از عمل
• چاقی و لاغری
• قد و شکل بدنی
• سن و سال تقویمی و فیزیولوژیک بیمار
• جنس بیمار
• عادات نشستن و برخاستن
• استیل زندگی قبلی بیمار
• مصرف داروهای قبلی
• وجود بیماری‌های همراه همزمان
• داشتن بیماری‌های خاص مثل سرطان
• بیماری‌های قبلی مثل دیابت، بیماری‌های قلبی ، ریوی، عصبى ، روانى ، تیرویید ، کلیه ، کبد، كم خونى ، كمبود عناصر خاص در بدن ، هموفيلى، …
• عفونت‌های قبلی یا موجود و کشف نشده در بیمار
• قوام استخوان بیمار و پوکی استخوان
• وجود استئوفیت (تیزی‌های رشد یافته غیر طبیعی)فراوان در اطراف مفصل
• میزان مزمن بودن بیماری و تاخیر در درمان
• سابقه قبلی اوستئوتومی اصلاحی اطراف زانو
• اقدامات جراحی قبلی در سایر نقاط بدن
• نوع بیماری که موجب عمل جراحی شده است مثل آرتروز ، روماتیسم، ضربه، عفونت
• تفاوت‌های شکلی، آناتومیکی بیماران و زانوی بیمار
• وضعیت شل یا سفت بودن انساج نرم اطراف زانو مثل رباط‌های جانبی ،
• نوع پروتز مورد استفاده برای تعویض مفصل
• فیزیوتراپی قبل از عمل جراحی
• مصرف یا عدم تزریق خون در قبل، حین و بعد از عمل جراحی تعویض مفصل برای بیمار
• قدرت جسمی، بنیه بدنی قبلی بیمار، قدرت سوخت و ساز او
• ورزشکار بودن یا نبودن قبلی بیمار، نیروی بدنی و عضلانی او و قدرت عضلات فعلی بیمار
• وضعیت راه رفتن قبلی وی
• و چندین عامل دیگر

«پس این عوامل موجب می‌‌‌‌شود والّا جراح همان است و کار و کیفیت کار همان»

امیدهای به آینده در ارتوپدی در حال دسترسی است

امیدهای به آینده در ارتوپدی در حال دسترسی است. یکی از مشکلات لاینحل در پارگی‌های شدید و مزمن کپسول مفصلی و کلاهک چرخاننده شانه که امکان ترمیم نداشتند با تولید گرفت‌های تاندونی صناعی Arthroflex graft حل شده و امکان بازسازی کلاهک چرخاننده شانه با تکنیک جدید گرفت‌های تاندونی صناعی و ثابت کردن با نخ‌های مخصوص فایبر وایر و باند‌های مخصوص سوچور و انکور سوچور در چند سال اخیر در دنیا فراهم شده است.

تزریقات داخل مفصلی زانو و مقایسه تحلیلی بین انواع آن

مزایا و معایب و تفاوت بین روش‌های تزریقات داخل مفصلی سلول‌های بنیادی، ارتوکین، PRP ، کورتون، ژل هیالورونیک اسید و راه قطعی درمان آرتروز چیست؟

بـا افزایـش سـن تدریجی و در اثـر تغییـرات بیومکانیـک، بیولوژیـک و ضرب‌دیدگی‌ها، غضـروف مفصلی زانو دچـار فرسـایش و تغییـرات دژنراتیـو می‌شود. توانایـی غضـروف مفصلی در بازسـازی خـود به علـت محدودیـت عـروق خونی و سلولی محـدود است. لذا تزریقات داخل مفصلی دارو يا ترکيب دارويي بـا خاصيت بازسـازی و ترمیم بافـت غضروفي، همـواره مورد توجه پزشکان بـوده اسـت.

متاسفانه با توجه به تنوع روش‌های موجود و اطلاعات ناقص بیماران تعدادی از مراکز با عوام فریبی و تبلیغات غیر علمی عبارات تزریق سلول‌های بنیادی را بجای واژه PRP و ارتوکین استفاده یا درمان با هر کدام از روش‌های فوق را درمان قطعی آرتروز معرفی می‌کنند.

اما باید روشن کرد که تفاوت عمده‌ای بین سلول درمانی، PRP و ارتوکین درمانی وجود دارد.

در این مقاله ضمن توضیح، بسط این روش‌ها و تاکید بر مزایای هر روش، با مرور مزایا، معایب، تکنیک‌ها و موفقیت‌های همه روش‌های فوق در درمان آرتروز ، به این نکته اشاره می‌شود که کماکان درمان جراحی تعویض مفصل زانو ، تنها روش درمان قطعی برای حذف آرتروز است و با وجود مزایا، معایب و عوارضش تنها روش درمان نهایی فعلی آرتروز محسوب می‌شود.

تکنیک تعویض مفصل زانو

تعویض مفصل زانو چهار مرحله دارد که شامل :

• برداشت و آماده‌سازی سطوح غضروفى استخوان:
سطوح غضروف آسیب دیده در دو انتهای استخوان ران و استخوان درشت نى ساق پا به همراه مقدار اندکی از استخوان زیرین برداشته می‌شوند.

• قرار دادن ایمپلنتهای فلزی:
استخوان و غضروف برداشته شده با اجزاء فلزی که سطح مفصل را بازسازی می‌نمایند، جایگزین می‌گردند. بخشهای فلزی را می‌توان با سیمان و یا بدون سيمان در استخوان محکم نمود.

• تعويض يا شكل‌دهى کشکک:
در اكثر مواقع فقط برداشت لبه‌هاى تيز كشكك برداشته و كشكك شكل دهى مي‌شود ولى در مواقع شديد و خاص سطح زیرین کشکک زانو بریده شده و با یک قطعه‌ى پلاستیکی پلى اتيلنى سطح جدید ایجاد می‌گردد.

• تعبيه قسمت پلاستيكى در حد فاصل ايمپلنت‌ها:
یک فاصله دهنده پلاستیکی پلى اتيلنى بین اجزای فلزی قرار می‌گیرد تا یک سطح مفصلى منعطف، روان و نرم را ایجاد نماید.

تزریق هیالورونیک اسید (ژل مفصلی) :

هیالورونیک اسید عامل اتصال گلوکوز آمین، کوندروئیتین و اجزای متشکله غضروف مفصلی است و داروی هیالورونیک اسید تزریقی که تحت نام‌های تجاری مختلفی به فروش می‌رسد.
انواع صناعی شیمیایی و نیز بیولوژیک(برگرفته از تاج خروس) دارد و معمولا در سرنگ‌های آماده تزریق در داروخانه‌ها عرضه می گردد. مکانیسم اثر آن به این شکل است که:
در بیمار مبتلا به آرتروز متوسط زانو با افزایش ویسکوزیتی مایع مفصلی، باعث بهبود علائم مکانیکی بیمار می‌گردد و به نظر می‌رسد مانند روغن کاری، ضریب اصطکاک مفصل را کاهش داده و به این طریق بعد از دوره درمانی ۳ تا ۵ تزریق باعث کاهش درد و ناتوانی بیمار به مدت چند ماه می‌گردد.

این داروها بسیار ایمن بوده و عوارض خاصی غیر از حساسیت موضعی از آنها ذکر نشده است.
معمولاً با دوز سه تا پنج تزریق بفاصله یک هفته تزریق می‌شود و فعلاً در بازار ایران کمیاب و نسبتاً گران است.

تزریق کورتیکواستروئیدها

تزریق کورتیکواستروئیدها موثرترین روش برای کاهش التهاب زانو است. بنابراین در مواردی که التهاب زیادی در زانو وجود دارد، تزریق کورتون می‌تواند سبب بهبود چند هفته‌ای بیماران شود.
ولی باید توجه داشت که این روش به همان مقدار که در کوتاه مدت موثر است، در دراز مدت کارائی ندارد و در واقع نوعی علامت درمانی است.
با وجود اینکه ثابت نشده که تزریقات محدود داخل مفصل کورتون بتواند سبب پوکی استخوان شود، اما این تزریقات نباید در مدت زمانی کوتاه، مجددا تکرار شوند.
علاوه بر این با توجه به عدم پخش شدن دارو در سیستم گردش خون و نیز محدود بودن آن به یک یا دو تزریق این عارضه قابل توجه نخواهد بود.