احتمالا بارها کلمه ارتوپدی را شنیده‌اید، اما به این فکر کرده‌اید که دقیقا ارتوپدی چیست و یک متخصص ارتوپدی چه بیماری‌هایی را درمان می‌کند؟ در واقع ارتوپدی یکی از مهم‌ترین شاخه‌های علم پزشکی است که مشکلات و بیماری‌های مربوط به استخوان‌ها، مفاصل، عضلات و رباط‌ها را در برمی‌گیرد. این رشته هم در درمان مشکلات ژنتیک و هم در رفع صدمات مانند تصادفات و بیماری‌های مزمن نقش مهمی دارد. اگر می‌خواهید با ارتوپدی بیشتر آشنا شوید، در ادامه این مقاله همراه ما باشید.

ارتوپدی چیست؟

ارتوپدی (Orthopedics) شاخه‌ای از پزشکی است که به بررسی، تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری‌ها و آسیب‌های سیستم اسکلتی عضلانی بدن می‌پردازد. اسکلتی عضلانی شامل استخوان‌ها، مفاصل، عضلات، تاندون‌ها، رباط‌ها و اعصاب است. یعنی اگر استخان، مفاصل یا عضلات شما دچار مشکل یا بیماری شود، باید به یک دکتر ارتوپد مراجعه کنید.

وظایف یک متخصص ارتوپدی

یک متخصص ارتوپدی در زمینه‌های مختلف  فعالیت می‌کند، از جمله:

• تشخیص بیماری‌ها و آسیب‌های اسکلتی-عضلانی: پزشک ارتوپد با استفاده از معاینات، تصویربرداری (مانند رادیولوژی و ام‌آر‌آی) و آزمایش‌ها مشکل یا بیماری اسکلتی-عضلانی شما را تشخیص میدهد.
• درمان غیرجراحی: پس از تشخیص، پزشک ارتوپد با توجه به شرایط بیمار با استفاده از تجویز دارو، فیزیوتراپی، تزریق دارو به مفاصل و ارائه برنامه‌های ورزشی مناسب سعی در درمان مشکل می‌کند.
• جراحی ارتوپدی: در قدم بعد اگر مشکلات اسکلتی-عضلانی بیمار شدید باشد، متخصص ارتوپد از جراحی برای اصلاح یا ترمیم آسیب‌ها استفاده می‌کند.
• پیشگیری از مشکلات اسکلتی: پزشک با توصیه‌های ورزشی، رژیم غذایی مناسب و ارائه راهکارهایی برای کاهش خطر آسیب‌های استخوانی و مفصلی از مشکلات اسکلتی پیشگیری می‌کند.

بیماری‌ها و مشکلاتی که متخصص ارتوپدی درمان می‌کند

همانطور که گفتیم ارتوپدی چیست و متخصصان ارتوپدی به تشخیص، درمان و پیشگیری از مشکلات اسکلتی-عضلانی می‌پردازند. این مشکلات شامل بیماری‌های مفصلی، مشکلات ستون فقرات، شکستگی‌ها، آسیب‌های ورزشی و بسیاری از موارد دیگر است. برخی از شایع‌ترین بیماری‌ها که متخصص ارتوپدی دانش درمان آنها را دارد، عبارت‌اند از:

1. بیماری‌های مفصلی و آرتروز

آرتروز که به اسم استئوآرتریت نیز شناخته می‌شود یکی از رایج‌ترین بیماری‌های مفصلی است که در اکثر افراد در سنین بالا ظاهر می‌شود. در این بیماری، غضروفی که بین مفاصل قرار دارد، به تدریج تخریب شده و باعث درد، خشکی و کاهش انعطاف‌پذیری مفصل می‌شود. آرتروز بیشتر در زانو، لگن، دست و ستون فقرات دیده می‌شود. برای درمان آرتوروز متخصص ارتوپدی بسته به شرایط بیمار، مصرف داروهای ضدالتهابی، ورزش‌های مخصوص، فیزیوتراپی و در موارد شدید، جراحی تعویض مفصل را توصیه می‌کند.

آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله کرده و باعث التهاب، درد و تورم می‌شود. این بیماری به تدریج مفاصل را تغییر شکل داده و حتی ممکن است روی دیگر اندام‌های بدن تاثیر بگذارد. اگر این بیماری درمان نشود، ممکن است مفاصل دچار تخریب دائمی شوند. روش‌های درمان این بیماری شامل داروهای ضدالتهابی، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و در برخی موارد، جراحی برای اصلاح آسیب‌های مفصلی است که توسط پزشک ارتوپدی انجام می‌شود.

2. مشکلات ستون فقرات

شایع‌ترین مشکلات ستون فقرات دیسک کمر و گردن است. این مشکل به دلیل بیرون‌زدگی یا پارگی دیسک بین مهره‌ها ایجاد می‌شود. این وضعیت باعث فشار بر اعصاب شده و درد شدیدی در کمر، گردن یا حتی پاها و دست‌ها ایجاد می‌کند. به همین دلیل افرادی که دچار دیسک کمر یا دیسک گردن می‌شوند، علاوه بر اینکه کمر یا گردن آنها درد شدیدی می‌گیرد، ممکن است درد را در دست‌ها یا پاها حس کنند. عواملی مانند بلند کردن اجسام سنگین، نشستن‌های طولانی‌مدت و افزایش سن نقش بسیار مهمی در مشکلات ستون فقرات دارد. درمان این مشکلات توسط متخصص ارتوپدی انجام می‌شود که شامل فیزیوتراپی، تجویز داروهای ضدالتهابی و در موارد حاد، جراحی است.

اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) نمونه‌ای دیگر از مشکلات ستون فقرات است که در آن ستون فقرات به یک سمت منحرف می‌شود. این مشکل معمولا در دوران نوجوانی ظاهر شده و در صورت شدید بودن، می‌تواند روی تنفس و عملکرد سایر اندام‌ها تاثیر بگذارد. درمان اسکولیوز بسته به شدت آن متفاوت است و توسط یک متخصص ارتوپدی انجام می‌گیرد.

3. شکستگی‌ها و آسیب‌های استخوانی

شکستگی استخوان همانطور که می‌دانید زمانی رخ می‌دهد که یک استخوان به دلیل ضربه شدید، سقوط یا فشار بیش از حد دچار ترک یا شکستگی کامل شود. برخی شکستگی‌ها ساده هستند و با گچ گرفتن درمان می‌شوند، اما برخی دیگر پیچیده بوده و نیاز به جراحی دارند. نمونه‌ای از خطرناک‌ترین شکستگی‌ها مربوط به شکستگی‌های لگن در سالمندان است که باید سریعا درمان شود. متخصص ارتوپدی با استفاده از روش‌هایی مانند گچ‌گیری، استفاده از پیچ و پلاک و در برخی مواقع تعویض مفصل، شکستگی‌ها را درمان می‌کند.

دررفتگی مفاصل یکی دیگر از مشکلات شایع است که توسط پزشک ارتوپدی درمان می‌شود. دررفتگی معمولا در شانه، زانو یا لگن رخ می‌دهد و باعث درد شدید می‌شود. دررفتگی باید سریعا توسط متخصص ارتوپدی جااندازی شود و پس از آن بیمار باید مدتی استراحت کند تا مفصل به حالت طبیعی خود بازگردد. در برخی موارد با تشخیص متخصص ارتوپد، آسیب‌های ناشی از دررفتگی به قدری شدید است که نیاز به جراحی دارد.

4. آسیب‌های ورزشی

اگر تجربه بازی کردن فوتبال را داشته باشید، حتما با پارگی رباط صلیبی آشنا هستید یا اسم آن را شنیده‌اید. پارگی رباط صلیبی یکی از شایع‌ترین آسیب‌های ورزشی در زانو است که معمولا در ورزشکارانی که حرکات چرخشی یا پرش‌های ناگهانی انجام می‌دهند، رخ می‌دهد. این آسیب باعث درد و ورم در زانو می‌شود و بیمار نمی‌تواند به راحتی روی پای خود بایستد. بسته به شدت آسیب، روش‌های درمانی مختلفی مانند فیزیوتراپی یا جراحی برای بازسازی رباط آسیب‌دیده وجود دارد که متخصص ارتوپدی تشخیص می‌دهد.

پارگی مینیسک زانو یکی دیگر از آسیب‌های شایع در ورزشکاران است که به دلیل چرخش ناگهانی زانو ایجاد می‌شود. این آسیب معمولا باعث قفل شدن زانو و درد شدید می‌شود. اگر پارگی جزئی باشد، استراحت و فیزیوتراپی کافی است، اما در موارد شدیدتر، جراحی آرتروسکوپی برای ترمیم مینیسک توسط متخصص ارتوپدی توصیه می‌شود.

5. مشکلات پا و مچ

یکی دیگر از مشکلاتی که توسط پزشک ارتوپد درمان می‌شود، مشکلات پا و مچ مانند صافی کف پا است که در آن قوس طبیعی کف پا به طور کامل از بین می‌رود. این وضعیت باعث درد پا، خستگی زودرس و مشکلاتی در راه رفتن می‌شود. برخی افراد به صورت ژنتیکی دچار این مشکل هستند، اما در برخی دیگر، صافی کف پا در اثر افزایش وزن، آسیب‌های مچ یا مشکلات عصبی ایجاد می‌شود. درمان این مشکل شامل استفاده از کفش‌های طبی، فیزیوتراپی و در موارد شدید، جراحی است.

6. مشکلات ژنتیکی استخوانی

برای درمان مشکلات ژنتیکی استخوانی مانند پاچنبری یا دیسپلازی مفصل ران باید سراغ متخصص ارتوپدی بروید. پاچنبری یک نقص مادرزادی است که در آن پای نوزاد به سمت داخل چرخیده است. درمان این بیماری معمولاً شامل گچ‌گیری و در برخی موارد، جراحی برای اصلاح وضعیت پا است. از طرفی دیسپلازی مفصل ران نیز یک بیماری ژنتیکی دیگر است که در آن مفصل ران نوزاد به درستی شکل نمی‌گیرد. این مشکل اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند در آینده باعث مشکلات حرکتی شود. اگر این مشکل در دوران نوزادی تشخیص داده شود، می‌توان با بریس‌های مخصوص آن را اصلاح کرد. در موارد شدیدتر به تشخیص متخصص ارتوپدی، جراحی لازم است تا مفصل ران در جای صحیح خود قرار گیرد.

7. عفونت‌ها و تومورهای استخوانی

عفونت استخوان یا استئومیلیت یک عفونت خطرناک است که در اثر ورود باکتری به استخوان ایجاد می‌شود. علائم این بیماری شامل درد، تورم و حتی تب است. در صورت عدم درمان، می‌تواند باعث آسیب دائمی به استخوان شود. درمان این بیماری توسط پزشک متخصص ارتوپدی تشخیص داده می‌شود که معمولا شامل آنتی‌بیوتیک‌درمانی و در برخی موارد، جراحی برای تخلیه عفونت است.

یکی دیگر از بیماری‌هایی که توسط متخصص ارتوپدی درمان می‌شود، تومورهای استخوانی است. این تومورها به دو دسته تومورهای خوش‌خیم و بدخیم تقسیم می‌شوند. درد، ضعف و تغییر شکل استخوان از علائم تومور استخوانی است. بسته به نوع تومور، درمان آن متفاوت است و توسط متخصص ارتوپدی مراحل درمان طی می‌شود. به همین دلیل در پاسخ به پرسش ارتوپدی چیست، باید گفت این شاخه از پزشکی نقشی حیاتی در حفظ سلامت استخوان‌ها، مفاصل و حرکت طبیعی بدن دارد.

روش‌های درمانی در ارتوپدی

بسته به نوع بیماری یا آسیب، متخصصان ارتوپدی از روش‌های مختلفی برای درمان استفاده می‌کنند. از جمله این روش‌ها شامل:

• درمان‌های غیرجراحی: شامل داروهای ضدالتهابی، فیزیوتراپی، تزریق کورتون در مفاصل و تمرینات اصلاحی.
• جراحی‌های کم‌تهاجمی: مانند آرتروسکوپی که از برش‌های کوچک برای درمان مشکلات مفصلی استفاده می‌شود.
• جراحی‌های بزرگ: مانند تعویض مفصل زانو و لگن، جراحی ستون فقرات و ترمیم شکستگی‌های پیچیده.
• بریس و ارتز: برای حمایت از مفاصل و استخوان‌ها در مشکلات مادرزادی یا پس از جراحی.
• کاردرمانی و فیزیوتراپی: برای بهبود حرکت و عملکرد عضلات و مفاصل پس از آسیب یا جراحی.

سخن آخر