یکی از بدترین دردهای مفاصل، درد زانو است که بسیاری از افراد به ویژه افراد مسن را درگیر خود کرده است. اما دلیل زانو درد چیست؟ و چگونه می‌توان این درد را کاهش داد؟ زانو درد دلایل مختلفی دارد، ممکن است زانو درد شما به دلیل یک بیماری مانند آرتروز باشد یا به دلیل یک آسیب ورزشی دچار زانودرد شده باشید. با توجه به علت زانودرد، درمان آن متفاوت است که توسط پزشک ارتوپد شناسایی و بهترین راهکار درمانی پیشنهاد می‌شود. اما برای اینکه بیشتر با دلایل و درمان درد زانو آشنا شوید، در ادامه این مقاله همراه ما باشید.
دلایل رایج درد زانو
همانطور که گفتیم زانو درد دلایل زیادی دارد؛ ممکن است زانو درد شما به خاطر آسیبی کوچک هنگام ورزش باشد یا به دلیل یک بیماری مانند آرتورز. 8 دلیل رایج درد زانو شامل:
۱. آرتروز زانو
آرتروز زانو یکی از دلایل اصلی درد مفصل مخصوصا در افراد مسن است که به تدریج پیشرفت می‌کند. این بیماری به دلیل فرسایش غضروف‌های مفصل زانو رخ میدهد. با کاهش غضروف، استخوان‌ها به هم ساییده می‌شوند که درد و التهاب شدیدی به همراه دارد. افراد مبتلا به آرتروز معمولا درد زانو را در هنگام حرکت، بالا رفتن از پله‌ها یا حتی هنگام استراحت احساس می‌کنند. در مراحل پیشرفته آرتروز، حرکت مفصل زانو به شدت محدود می‌شود؛ یعنی شما دیگر نمیتوانید زانو خود را تکان دهید. در این شرایط پزشک ممکن است عمل جراحی را برای درمان پیشنهاد دهد (در ادامه بیشتر به این موضوع می‌پردازیم).
دلیل ایجاد آرتروز
افزایش سن، یکی از عوامل اصلی بروز آرتروز است؛ زیرا با گذشت زمان، غضروف‌ها به طور طبیعی دچار فرسایش می‌شوند. علاوه بر افزایش سن، دلیل ایجاد آرتروز میتواند به اضافه وزن، ژنتیک یا آسیب های مفصلی مرتبط باشد.
۲. آسیب‌های ورزشی
آسیب‌های ورزشی یکی دیگر از دلایل شایع درد زانو هستند که معمولا در ورزشکاران و افرادی که فعالیت‌های بدنی سنگین انجام می‌دهند، دیده می‌شود. یکی از آسیب‌های رایج زانو در ورزشکاران، پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) است که بیشتر در ورزش‌هایی مانند بسکتبال، فوتبال یا سایر ورزش‌هایی که نیاز به تغییر جهت ناگهانی دارند، رخ میدهد. در این آسیب، رباطی که زانو را پایدار نگه می‌دارد، کشیده یا پاره می‌شود. پاره شدن رباط صلیبی با درد شدید، تورم و ناپایداری مفصل زانو همراه است. افراد مبتلا به این آسیب اغلب نمی‌توانند به راحتی روی پای خود بایستند یا حتی قدم بزنند.
علاوه بر پارگی رباط، پارگی مینسک زانو نیز یکی از آسیب‌های رایج در ورزش‌ها است. مینسک‌ها غضروف‌هایی هستند که بین استخوان‌های ران و ساق پا قرار دارند و نقش ضربه‌گیر را ایفا می‌کنند. چرخش ناگهانی زانو یا ضربه مستقیم به آن میتواند باعث پارگی مینسک شود که همراه با درد و تورم است. این آسیب دامنه حرکت مفصل زانو را محدود کرده و باعث اختلال در فعالیت‌های ورزشی و حتی راه‌رفتن فرد می‌شود.
۳. بورسیت زانو
یکی از دلایل شایع درد زانو، بورسیت است. بورسیت زانو یعنی التهاب کیسه‌های کوچکی که پر از مایع هستند و در اطراف مفصل زانو قرار دارند. این کیسه‌ها مانند یک بالشتک عمل می‌کنند تا تاندون‌ها و رباط‌ها به آرامی روی مفصل سر بخورند و استخوان‌ها و بافت‌های اطراف به هم ساییده نشوند.
وقتی این کیسه‌ها ملتهب شوند، باعث درد، ورم و حساسیت در زانو می‌شوند. این مشکل معمولا به دلیل فشار زیاد روی زانو، آسیب‌های ناگهانی یا انجام حرکات تکراری مثل زیاد زانو زدن ایجاد می‌شود. افرادی که زیاد روی زانو می‌نشینند یا کارهای سنگین انجام می‌دهند، بیشتر در معرض این مشکل هستند. در بورسیت زانو، ورم و درد معمولا در جلوی زانو یا کنار آن دیده می‌شود و هنگام حرکت یا لمس زانو بیشتر احساس می‌شود.
۴. التهاب تاندون‌ها
التهاب تاندون‌های اطراف زانو میتواند دلیل اصلی زانو درد باشد. این التهاب‌ها در بیشتر مواقع به دلیل استفاده بیش‌ازحد، کشیدگی‌های شدید یا عدم گرم کردن مناسب عضلات قبل از فعالیت‌های ورزشی ایجاد می‌شود. التهاب تاندون بیشتر در تاندون‌هایی که در قسمت جلویی زانو قرار دارند، مانند تاندون کشکک زانو، رخ میدهد. این وضعیت که به نام تاندونیت شناخته می‌شود که همراه با درد شدید و محدودیت حرکت زانو است. در افرادی که ورزش‌های پرتحرک و فعالیت‌های پرش انجام می‌دهند، مانند دوندگان، اسکی بازان، دوچرخه سواران، این نوع التهاب شایع‌تر است.
تاندونیت زانو معمولا با احساس درد در هنگام فعالیت‌های ورزشی یا حتی در هنگام بالا و پایین رفتن از پله‌ها همراه است. این درد ممکن است با گذشت زمان شدت یابد و در صورت عدم درمان، به محدودیت حرکتی و ضعف عضلانی منجر شود. پس اگر چنین علائمی دارید، فورا به پزشک متخصص مراجعه کنید.
۵. مشکلات ناشی از اضافه وزن
اضافه وزن و چاقی یکی از عواملی است که به طور مستقیم بر سلامت مفاصل زانو تاثیر می‌گذارد. اضافه وزن فشار زیادی به مفصل زانو وارد کند و باعث فرسایش غضروف‌ها می‌شود. در نتیجه به بروز بیماری‌هایی مانند آرتروز و التهاب تاندون‌ها منجر می‌شود. علاوه بر این افراد چاق با مشکلاتی مانند کاهش تحرک و ضعف عضلانی در ناحیه زانو مواجه هستند که این عوامل می‌توانند دلیل اصلی درد زانو باشند. با کاهش وزن، فشار وارد شده به مفصل زانو کاهش می‌یابد و جلوی زانو درد را می‌گیرد.
روش‌های درمانی برای درد زانو
برای درمان و کاهش درد زانو، روش‌های مختلفی وجود دارد، اما قبل از اینکه سراغ این روش‌ها برویم، ابتدا باید علت آن را بیابیم و با توجه به علت، درمان مناسبی را پیش بگیریم. به طور کلی رایج‌ترین و تاثیرگذارترین روش‌های درمان زانو درد شامل:
۱. استراحت و محدود کردن فعالیت‌ها
استراحت اولین روش درمانی برای کاهش درد زانو است. هنگامی که مفصل زانو تحت فشار قرار می‌گیرد یا آسیب می‌بیند، کاهش فعالیت‌های سنگین و استراحت دادن به آن کمک می‌کند تا التهاب و درد کاهش یابد. از طرفی در صورت بروز آسیب‌های ورزشی، استراحت کردن ضروری است. در این دوران، بیمار باید از انجام ورزش‌ها یا حرکات تکراری که باعث درد می‌شوند، خودداری کند.
۲. یخ و گرما درمانی
استفاده از یخ یا گرما یکی از روش‌های ساده و موثر برای کاهش درد و التهاب زانو است. کمپرس یخ به کاهش تورم و التهاب کمک می‌کند و معمولا در 48 ساعت اول پس از آسیب استفاده می‌شود. در مقابل گرما عضلات را شل کرده و به کاهش سفتی مفصل زانو کمک می‌کند و برای درمان دردهای مزمن زانو مفید است. هر دو روش باید به مدت 20 دقیقه استفاده شوند و بین هر بار استفاده، 2 الی 3 ساعت فاصله باشد.
۳. داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
برای کاهش درد و التهاب زانو پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن را تجویز کند. این داروها معمولا برای درمان دردهای زانو به ویژه در بیماری آرتروز یا آسیب‌های ورزشی تجویز می‌شوند. مصرف این داروها درد را تسکین کرده و علائم التهاب را کاهش میدهد. البته نباید این داروها را به صورت خودسرانه و طولانی مدت مصرف کنید. پزشک شما در صورت نیاز آنها را برای مدت زمان خاصی تجویز می‌کند.
۴. استفاده از زانوبند
زانوبند وسیله‌ای است که از زانوی شما حمایت می‌کند و آن را در جای درست نگه می‌دارد. این وسیله باعث می‌شود تا زانو در وضعیت مناسب قرار بگیرد و فشار کمتری روی آن وارد شود. زانوبندها معمولا از پلاستیک یا فلز محکم ساخته می‌شوند و داخل آنها بالشتک‌ها و تسمه‌هایی قرار دارد که دور زانو و پا بسته می‌شوند. در طول درمان ممکن است پزشک شما این زانوبند را تجویز کند و خود پزشک مشخص می‌کند که چه نوع زانوبندی برای شما مناسب است و باید چه مدت از آن استفاده کنید.
۵. فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از روش‌های موثر برای درمان درد زانو است. فیزیوتراپی به تقویت عضلات اطراف زانو، بهبود دامنه حرکتی و کاهش فشار بر مفصل زانو کمک می‌کند. با انجام تمرینات فیزیوتراپی درد زانو کاهش می‌یابد و به بروز مشکلات بیشتر کمک می‌کند. پزشک این روش را معمولا در کنار سایر درمان‌ها مانند داروها و استراحت توصیه می‌کند.
۶. تزریقات استروئیدی
اگر درد زانو خیلی شدید باشد و با داروهای معمولی یا روش‌های درمانی مثل فیزیوتراپی بهتر نشود، در مرحله بعد پزشک داروهای استروئیدی را تجویز می‌کند. این تزریق مستقیما داخل مفصل زانو انجام می‌شود و به کاهش التهاب و درد کمک می‌کند. معمولا این روش در مدت کوتاهی تاثیر خوبی دارد و درد را کمتر می‌کند. با این حال تزریق استروئید یک راه‌حل موقت است و مشکل اصلی زانو را برطرف نمی‌کند. به همین دلیل معمولا فقط در مواردی که درد خیلی شدید باشد و روش‌های دیگر جواب ندهند، از آن استفاده می‌شود.
۷. جراحی
اگر روش‌های درمانی مثل دارو، فیزیوتراپی و تزریق استروئید نتوانند درد زانو را کاهش دهند و فرد بیمار نتواند مفصل زانو را حرکت دهد، جراحی به عنوان آخرین راه‌حل در نظر گرفته می‌شود. جراحی‌های مختلفی برای درمان زانو وجود دارد، مثل تعویض مفصل زانو یا ترمیم آسیب‌های رباط و مینیسک. این روش معمولا برای افرادی که آرتروز شدید دارند یا زانویشان آسیب جدی دیده است انجام می‌شود. بعد از جراحی، انجام فیزیوتراپی و تمرینات بازتوانی ضروری است تا زانو بتواند دوباره به درستی حرکت کند و قدرتش را به دست بیاورد.
۸. کاهش وزن
افرادی که اضافه وزن دارند و علت درد زانو آنها همین مورد است، با کاهش وزن می‌توانند فشار زیادی را از روی زانوهایشان بردارند و درد را کمتر کنند. هر کیلوگرم وزن اضافی، فشار زیادی به مفصل زانو وارد می‌کند و باعث می‌شود غضروف‌ها سریعتر فرسوده شوند. با داشتن یک رژیم غذایی سالم و انجام ورزش‌های مناسب، می‌توان وزن را کاهش داد و از فشار روی زانو کم کرد.
پیشگیری از درد زانو
علاوه بر روش‌های درمانی شما باید برخی نکات مهم پیشگیری را رعایت کنید تا در آینده دچار این مشکل نشوید یا درد زانو شدیدتر نشود. روش‌هایی ساده مانند موارد زیر میتواند به شما کمک کند:
- گرم کردن و حرکات کششی قبل از ورزش برای جلوگیری از آسیب‌های ورزشی
- تقویت عضلات پا برای حمایت بیشتر از زانو
- استفاده از کفش مناسب برای کاهش فشار روی زانو
- کاهش وزن در صورت اضافه وزن برای کم کردن فشار روی مفاصل
سخن آخر
همانطور که در این مقاله پرداختیم درد زانو دلایل مختلفی دارد، از آرتروز و آسیب‌های ورزشی گرفته تا التهاب و عفونت، هر کدام از این موارد میتواند علت زانو درد باشد. برای درمان این درد نیز روش‌های درمانی مختلفی وجود دارد که شامل استراحت، استفاده از داروهای مسکن، فیزیوتراپی، کاهش وزن یا در موارد شدیدتر استفاده از داروهای استروئیدی و عمل حراجی است. این روش‌ها بسته به شدت مشکل و شرایط بیمار، توسط پزشک متخصص انتخاب می‌شود.
