راه های کنترل و پيشگيرى از آرتروز زانو كدامند؟
راه های کنترل و پیشگیری از آرتوز زانو زیادی هست که عبارتند از:
١. كاهش وزن
وزن بالا، فشار مکانیکال وارده به مفاصل را بالا می‌برد و باعث می‌شود بیماری زودتر از معمول، سراغ فرد داراى اضافه وزن بیاید. هر یک کیلوگرم اضافه‌وزن بدن، فشاری معادل۵ کیلوگرم به زانو وارد می‌کند.چاقی یکی از عوامل مستعدکننده ابتلا به آرتروز زانو است.
٢. صحيح نشستن
نشستن روی زانوها در ایرانی‌ها عادت مرسومی است. این حالت فشار زیادی به مفاصل تحمیل می‌کند، چون زانوها در نهایت خمیدگی یعنی آخرین دامنه حرکتی‌‌شان قرار می‌گیرد و فشار داخل مفصل بالا می‌رود. همچنین قرار گرفتن استخوان ران و ساق‌پا در یک راستا باعث کشیدگی لیگامان‌ها، رباط‌ها و منیسک‌ها نیز می‌شود که خود عاملی برای درد و آسیب به مفاصل محسوب می‌شود.
مفصل زانو نباید بیش از ١٠٠ درجه خم شود. پس بهتر است همه افراد روی مبل یا صندلی بنشینند. البته کف‌پا باید کاملا روی زمین قرار گیرد و ارتفاع مبل و صندلی با جثه افراد متناسب باشد (صندلی زیاد بلند یا زیاد کوتاه نباشد).
٣. زياد ننشستن
افرادی که زیاد روی صندلی می‌نشینند، مانند کسانی که مجبورند در سفر مدتی طولانی روی صندلی بنشینند یا کارمندان و کاربران رایانه، دچار حالتی می‌شوند که در آن، بعد از برخاستن از روی صندلی احساس می‌کنند زانویشان قفل شده و کمی هم درد دارد. بنابراین به این افراد توصیه می‌شود حتما هر ساعت به مدت چند دقیقه از جای خود برخیزند و کمی قدم بزنند یا زانوهای خود را ماساژ دهند.
ماساژ زانو کمک می‌کند، مایع مفصلی روی سطوح مفصل پخش بشود (مفصل عروق خونی ندارد و با مایع مفصلی تغذیه می‌شود). نشستن به مدت طولانی روی صندلی، بروز آرتروز را تسریع می‌کند.
٤. بلند نكردن اجسام سنگین
از دیگر راه های کنترل و پيشگيرى از آرتروز زانوبلندکردن جسم سنگین می‌باشد. بلندکردن جسم سنگین مانند یک ضربه به زانو عمل می‌کند و با تکرار این کار، ضربه‌ها مکرر می‌شود و به تدریج غضروف لایه‌لایه خواهد شد و این آسیب هر بار ضخامت غضروف را کمتر و کمتر می‌کند تا اینکه بیماری آرتروز شروع می‌شود.
بلند کردن اجسام سنگین مکانیسمی مانند افزایش وزن دارد. همه افراد جوان یا مسن باید هنگام حمل‌و‌نقل بار دقت کنند. توصیه می‌شود موقع خرید از کیف‌های چرخ‌دار استفاده کنید.
بلندکردن جسم سنگین مانند یک ضربه به زانو عمل می‌کند و با تکرار این کار، ضربه‌ها مکرر می‌شود و به تدریج غضروف لایه‌لایه خواهد شد و این آسیب هر بار ضخامت غضروف را کمتر و کمتر می‌کند تا اینکه بیماری آرتروز شروع می‌شود.
افرادی که مشاغل سنگین دارند، قطعا دچار آرتروز زودرس خواهند شد، بنابراین باید سعی کنند عضلات پاهایشان را قوی‌تر کنند.
٥. داشتن تحرک بيشتر و ورزش
داشتن تحرک بيشتر و ورزش یکی دیگر از راه های کنترل و پيشگيرى از آرتروز زانو است. ورزش، عضلات اطراف زانو و لگن را تقویت می‌کند. اين عضلات نقش حمایتی روی غضروف‌ها دارند.
عضلاتی که باید تقویت شوند شامل عضلات چهارسر ران، همسترینگ، دورکننده و نزدیک‌کننده ران هستند و همه افراد، به‌خصوص کسانی که پاهای ضعیفی دارند یا مسن هستند، با ورزش مرتب می‌توانند این عضلات را تقویت کنند.
٦. احتياط در ورزش
گاهی ورزشکاران با بی‌احتیاطی به زانوی خود آسیب می‌زنند و این آسیب می‌تواند موجب پارگی منیسک و رباط‌ها و ساير عناصر زانو باشد. احتیاط در ورزش از دیگر راه های کنترل و پيشگيرى از آرتروز زانو است.
گاهی در افراد مسن نیز بدون حرکت‌های ورزشی پارگی اتفاق می‌افتد. هر گونه آسیب به منیسک وساير عناصر زانو باید به موقع بررسى و درمان شود. نبود يا آسيب منيسك و رباطهاى زانو باعث خردشدگی و کنده شدن غضروف مفصل می‌شود و به مرور ساییدگی و آرتروز پدیدار خواهدشد.
٧. استفاده از زانو بند در حين ورزش
راه های کنترل و پيشگيرى از آرتروز زانو دیگری مانند استفاده از زانو بند در حين ورزش وجود دارد. زانوبند وسیله حفاظتی در برابر فشارها و ضربه‌هاست.البته استفاده از زانوبند باید محدود باشد، زیرا این وسیله، حرکت زانو را محدود می‌کند و استفاده از آن برای مدت طولانی ممکن است باعث تضعيف و کم‌شدن حجم عضلات و ضعف‌اندام ها بشود كه خود آن در تشديد بروز آرتروز و تشديد آن مؤثر است.
اما ورزشکاران موقع ورزش سنگين بهتر است به زانوبند مجهز باشند تا از جابجایی ناگهانی زانو جلوگیری شود(بخصوص ورزشکارانی که قبلا دچار آسیب شده و زانویشان را ترمیم کرده‌اند). البته هر ورزشکاری باید شیوه درست ورزش‌کردن را از مربی آموزشی خود بیاموزد.
در آسیب‌های زانو می‌توان به مدت کوتاه و تا بهبود وضعیت از زانوبند استفاده کرد، ولی بستن زانوبند به مدت طولانی در کل توصیه نمی شود.
٨. اصلاح انحراف محورى زانوهاى پارانتزى يا ضربدرى
یکی از اشکال‌های زانو که در درازمدت آرتروز ایجاد می‌کند، زانوی پارانتزی یا ضربدری است. که اصلاح آن از راه های کنترل و پيشگيرى از آرتروز زانو می‌باشد.
البته آرتروز را بیشتر در بیماران مبتلا به زانوهای پارانتزی می‌بینیم و این پدیده بیشتر وقتی شایع است که انحراف زانو توام با چرخش محوری زانو نیز باشد. بنابراین مبتلایان باید به پزشک مراجعه کنند تا وضعیتشان اصلاح شود.
در صورتی که عمل جراحی نیاز باشد، بهتر است هرچه زودتر انجام شود. برای این کار محدودیت سنی وجود ندارد و می‌توان با اصلاح زانو، از آسیب بیشتر مفاصل جلوگیری کرد.
٩. استفاده از كفش مناسب و غير پاشنه‌بلند
کفش‌های پاشنه‌بلند باعث می‌شوند پا در راستای مناسبی قرار نگیرد و قدم برداشتن را دشوار و فشار روی زانو و مفاصل را بیشتر بکند.
معمولاً کفش مناسب کفشی است که تا سه سانتی‌متر پاشنه داشته باشد و بهتر است از پوشیدن کفش‌هایی که کف لغزنده دارند یا خیلی خشک و سفت هستند، خودداری بشود.
۱۰. اجتناب از کارهای تکراری و مزمن
اجتناب از کارهای تکراری و مزمن از دیگر راه های کنترل و پيشگيرى از آرتروز زانو است. کار مکرر و مزمن با اعمال فشار تدریجی به مفاصل که در دراز مدت فرد به آن عادت می کند می تواند موجب فرسایش تدریجی غضروف مفصلی در دراز مدت بشود و در ابتدا به دلیل بدون درد بودن و یا عادت فرد به درد مورد توجه نگیرد و در زمان توسعه آرتروز فرد را متوجه اشکال در مفصل بکند و موجب مراجعه به پزشک بشود که در این مرحله شاید درمان به سادگی ممکن نباشد.
